Các loại trà đều được làm từ một cây duy nhất là cây trà (Cemellia sinensis) nhưng khác nhau bởi hình dáng và thành phần hóa học của lá sau khi chế biến.
Chế biến trà gồm 5 bước cơ bản:
-
Hái: bao gồm hái búp, lá và xử lý cơ bản.
-
Làm héo: làm héo và mềm lá trà.
-
Vò: làm dập vỡ các tế bào và tạo hình cho lá khi thành phẩm
-
Oxy hoá: vấn đề này tôi sẽ nói rõ hơn ở đoạn dưới.
-
Sấy: định hình và làm khô.
Không phải mọi loại trà đều trải qua tất cả các công đoạn này. Vì đặc tính của mỗi loại trà là khác nhau nên một số loại trà có thể bỏ bớt một vài bước hoặc lặp đi lặp lại một bước nào đó nhiều lần.
Qúa trình Oxy hóa là bước quan trọng nhất trong 5 bước trên bởi vì nó là thước đo để phân loại các loại trà, là quá trình làm thay đổi thành phần hoá học của lá trà. Oxy hoá chính là quá trình mà các enzym trong lá trà phản ứng với Oxy trong không khí khi các tế bào lá trà bị phá vỡ. Người ta có thể tác động để quá trình này diễn ra nhanh hơn như cắt, nghiền, cán… lá trà hoặc làm chậm hơn thông qua quá trình phân huỷ tự nhiên.
Dựa vào cấp độ Oxy hoá mà trà được phân ra làm 3 loại trà chính: trà ô long (oxy hoá một phần), trà xanh (không oxy hoá), hồng trà (oxy hoá hoàn toàn).
Các loại trà đặc trưng
Hồng trà
Tiếng Anh gọi là Black Tea hay còn gị là trà đen. Hồng trà sử dụng cả 5 bước cơ bản của quá trình làm trà, nhưng trà được để cho oxy hoá hoàn toàn. Quy trình chế biến Hồng trà được thực hiện tiếp nối các bước với nhau trong vòng 1 ngày và không lặp lại một bước nào. Khi thưởng thức Hồng trà mang hương vị rất đậm và đắng chát, nước trà có màu nâu sáng tới đỏ đậm.
Một số lợi ích của Hồng trà:
- Phòng ngừa các bệnh tim mạch, đái tháo đường.
- Lợi tiểu, giảm nhiệt, giảm độc, sát trùng.
- Tốt cho việc dưỡng tóc.
- Ngăn ngừa sâu răng, diệt khuẩn, cung cấp vitamin chống lão hóa, đẹp da, nuôi dưỡng và bảo vệ dạ dày
- Phòng ngừa ung thư.
- Nâng cao tinh thần, giúp tiêu trừ mệt mỏi.
Trà Ô Long
Tiếng Anh gọi là Black Dragon Brown Tea: Trà Ô Long là một loại trà đặc biệt của Trung Quốc có nguồn gốc xuất xứ ở Phúc Kiến, chủ yếu được sản xuất tại 3 tỉnh Phúc Kiến, Đài Loan, Quảng Đông và loại trà này được ủ từ 20-60% oxidation.
Trà Ô Long sử dụng cả 5 bước cơ bản đã nói ở trên, trong đó bước vò và oxy hoá được lặp lại nhiều lần. Lá trà được nghỉ ngơi sau mỗi lần vò để oxy hoá, rồi lại vò, lại nghỉ, lặp lại nhiều lần như thế trong rất nhiều giờ (vài ngày).Quá trình này giúp trà có được các lớp hương thơm và vị hết sức phong phú. Hương vị của trà Ô Long phức tạp hơn nhiều so với trà xanh. Trà Ô Long đặc trưng có mùi thơm ngọt, nước hơi hơi vàng, vị thanh, ngọt hậu, không còn chát đượm thường có như những loại trà khác. Phù hợp cho những người mới thưởng thức trà.
Một số lợi ích của trà Ô Long:
- Uống trà Ô Long thường xuyên giúp cho thính giác hoạt động tốt hơn.
- Giảm cân hiệu quả.
- Tăng cường hệ miễn dịch.
- Khả năng phòng chống ung thư hữu hiệu.
- Chống lão hóa.
- Ngăn ngừa và làm giảm lượng lipid máu.
Trà xanh
Tiếng Anh gọi là Green Tea còn gọi theo Hán Việt là Thanh Trà: Trà xanh có oxidation là 0%, nghĩa là không ủ. Có rất nhiều phương pháp để chế biến Trà xanh như sấy khô bằng hơi nóng, sấy khô bằng phơi nắng, hấp, dùng hơi nước, hay trần để diệt men. Bởi vì nhiệt độ cao sẽ làm các enzym trong lá trà ngưng hoạt động. Ngay từ khi búp trà được hái xuống, người ta tiến hành ngay công đoạn làm héo, và lập tức ngăn chặn quá trình oxy hóa.
Trà xanh có đặc điểm: nước trà xanh hoặc vàng, mùi lúa non (trà hấp) hoặc mùi cháy (trà xào), khi uống có vị chát trong khoang miệng và cổ họng.
Có 6 loại trà nổi tiếng ở Trung Quốc: Hoàng sơn Mao Phong, Đồng Đình Hồ Bích Loa Xuân, Tây hồ Long Tĩnh, Lư sơn Tuyết Lộ, Quân sơn Ngân Trâm, Lục An Qua Phiến.
Một số lợi ích của trà xanh:
- Trà xanh chứa chất chống oxy hóa.
- Chống ung thư hiệu quả.
- Tăng cường não bộ.
- Trà xanh chống lo âu và thư giãn tinh thần.
- Tốt cho sức khỏe tim mạch.
Các loại trà phổ biến khác
Ngoài 3 loại trà chính đã nêu, trên thị trường Việt Nam hiện nay còn có một số loại trà khác như: trà tươi, trà trắng, trà Phổ Nhĩ, ...
Trà tươi (Chè tươi)
Trà tươi hoàn toàn không phải qua chế biến, chỉ đơn giản là hái lá tươi hãm và uống. Đây là cách pha uống trà cổ xưa nhất còn lưu truyền tại Việt Nam. Trà tươi có vị chát, khô, dùng để giải khát.
Bột trà xanh matcha
Bột trà xanh là một nguyên liệu đặc biệt của Nhật Bản, được làm từ các búp trà được che râm trước khi hái, sấy chân không và nghiền nhỏ ở dạng bột mịn. Loại trà này thường được dùng trong các nghi thức trà đạo ở Nhật nhưng trên thế giới lại biết đến như một nguyên liệu làm bánh và pha chế.
Trà Trắng
Trà trắng đơn giản chỉ là hái và phơi khô búp trà tự nhiên dưới ánh mặt trời, gần như chưa chế biến. Ngoài ra cũng có thể sử dụng phương pháp sấy (nhiệt độ thấp) nếu thời tiết không thuận lợi. Trà khi pha có màu vàng rất nhạt hoặc màu xanh, hương vị tinh tế, nhẹ nhàng nhất trong các loại trà.
Trà Phổ Nhĩ
Trà Phổ Nhĩ là loại trà lên men – một nghệ thuật làm trà khác hoàn toàn, được trải qua các bước: Đầu tiên nó cũng được làm như trà xanh, nhưng trước khi trà khô thì sẽ được ép thành khối với các hình dạng khác nhau để lưu trữ. Trà Phổ Nhĩ để càng lâu năm càng ngon, nước trà có màu ánh đỏ, hương thơm của mùi đất, mùi gỗ, mùi mục, vị dễ chịu.
Trà thảo mộc phối hợp
Được chế biến từ sự kết hợp giữa các loại thảo mộc và trà, giúp cho người thưởng thức vừa cảm nhận được hương vị của trà vừa cảm nhận được vị mạnh từ các loại thảo mộc hương liệu như: quế, bạc hà, sả, gừng...
